Μεγάλα εμπόδια συναντούν οι επενδύσεις σε πλωτά φωτοβολταϊκά στη λίμνη Πολυφύτου και όχι μόνο, με τις τοπικές κοινωνίες να αντιδρούν έντονα, με τους επενδυτές να έχουν να αντιμετωπίσουν και το σοβαρό πρόβλημα της έλλειψης επαρκούς θεσμικού πλαισίου, κάτι που το Υπουργείο Ανάπτυξης θέλει να λύσει με το νέο Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας.
Πλωτά φωτοβολταϊκά στη λίμνη Πολυφύτου
Από το 2021 η ΔΕΗ Ανανεώσιμες Α.Ε προωθεί ένα πρόγραμμα για την εγκατάσταση πλωτών φωτοβολταϊκών, συνολικής ισχύος 50 MW αρχικά, 35 MW στη συνέχεια, στην τεχνητή λίμνη Πολυφύτου, ενώ ο όμιλος Interphoton Investment είχε καταθέσει αίτηση στη ΡΑΕ για εγκατάσταση πλωτού φωτοβολταϊκού, ισχύος αρχικά 500 MW και στη συνέχεια 100MW, επίσης στη λίμνη Πολυφύτου.
Οι αντιδράσεις στη περιοχή έφεραν αποτέλεσμα και ανάγκασαν την εταιρία που αρχικά διεκδικούσε 500MW και στη συνέχεια 100MW να αποσυρθεί από τη λίμνη, με την ΡΑΕ να αποφασίζει την απόρριψη της αίτησης της εταιρείας “ΣΑΒΒΑΣ ΖΑΦΕΙΡΑΤΟΣ ΚΑΙ ΣΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΕ”, θυγατρική του ομίλου Interphoton Investment, επειδή δεν κατέβαλε εμπρόθεσμα το εφάπαξ τέλος έκδοσης βεβαίωσης.
Τα πλεονεκτήματα των πλωτών φωτοβολταϊκών σύμφωνα με τους υποστηρικτές τους
Τα πλωτά φωτοβολταϊκά είναι μια νέα τεχνολογία που αναπτύσσεται σε ολόκληρη την Ευρώπη, κυρίως σε τεχνητές λίμνες υδροηλεκτρικών σταθμών, σε αρδευτικές λίμνες, όπως και σε λίμνες που έχουν δημιουργηθεί σε ορυχεία άνθρακα. Τα πλωτά φωτοβολταϊκά δεν απαιτούν αγορά γης για την εγκατάστασή τους και αυτό θεωρείται διεθνώς ένα από τα βασικά πλεονεκτήματά τους. Το κόστος, ωστόσο, της συγκεκριμένης τεχνολογίας παραμένει υψηλό, αν και μειούμενο διεθνώς, ενώ τα ιδιαίτερα τεχνικά χαρακτηριστικά δεν έχουν επιτρέψει μέχρι στιγμής μεγάλης κλίμακας έργα.
Το πλωτό φωτοβολταϊκό είναι μια σχετικά νέα πηγή ενέργειας. Οι πρώτες πατέντες για αυτόν τον τύπο τεχνολογίας κατατέθηκαν το 2008 και έκτοτε έχουν εγκατασταθεί κυρίως στην Κίνα, την Ιαπωνία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Αντί να τοποθετείται ένα ηλιακό πάνελ στην ξηρά, αυτή η μέθοδος χρησιμοποιεί ένα πλωτό σύστημα, πάνω στο οποίο προσδένονται τα πάνελ, ενώ το σύστημα συνδέεται με το δίκτυο με υποβρύχιο καλώδιο. Το νερό κάτω από τα πάνελ τα διατηρεί δροσερά, με αποτέλεσμα την μεγαλύτερη παραγωγή ενέργειας.
Εκπρόσωπος της ΔΕΗ Ανανεώσιμες το 2021 είχε τοποθετηθεί στο Περιφερειακό Συμβούλιο Δυτικής Μακεδονίας όπου ανέφερε τη ραγδαία εξελισσόμενη τεχνολογία, με τα πλωτά φωτοβολταϊκά να έχουν ξεκάθαρα πλεονεκτήματα. Όπως εξήγησε, η ΔΕΗ έχει επιλέξει στη λίμνη Πολυφύτου προσεκτικά τα σημεία με μηδενική οπτική όχληση, πλησίον ακτών και χωρίς να ενοχλούν την υπόλοιπη δραστηριότητα της περιοχής.
Τα ερωτηματικά
Οι συγκεκριμένες επενδύσεις που σχεδιάζονται στην λίμνη, δημιουργούν, αφενός, μεγάλα προβλήματα για τις υφιστάμενες παραγωγικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες, όπως είναι η αλιεία, ο οικοτουρισμός και ο ναυταθλητισμός, αφετέρου, επιβαρύνουν το οικοσύστημα της λίμνης που έχει ανάγκη την ενέργεια από τον ήλιο, ειδικά σε φυσικές λίμνες, ενώ, παράλληλα, εγείρονται ερωτήματα για το γεγονός ότι δεν λαμβάνονται υπόψη τα αναπτυξιακά σχέδια για την αξιοποίηση της περιοχής.
Οι αδειοδοτήσεις της ΡΑΕ
Από πλευράς ΡΑΕ τα κριτήρια για να δοθεί βεβαίωση παραγωγής είναι ενεργειακά ενώ εξετάζεται αν η αίτηση είναι για κορεσμένη περιοχή ή για ζώνη αποκλεισμού. Για να προχωρήσει η επένδυση, θα πρέπει να λάβει περιβαλλοντική αδειοδότηση ύστερα από γνωμοδότηση από την περιφέρεια.
Στις 26 Απριλίου 2021 η ΡΑΕ έδωσε άδεια στη ΔΕΗ Ανανεώσιμες Α.Ε για ουσιαστικά τρία πλωτά φωτοβολταϊκά στη τεχνητή λίμνη Πολύφυτου και ισχύουν για 25 χρόνια μέχρι και τις 25 Απριλίου 2046.
Αυτά καταλαμβάνουν έκταση περίπου 800 στρεμμάτων, από τα 74 τετραγωνικά χιλιόμετρα της λίμνης Πολυφύτου. Οι θέσεις των πλωτών φωτοβολταϊκών που θέλει να κατασκευάσει η ΔΕΗ Ανανεώσιμες στη λίμνη Πολυφύτου αποτυπώνονται στη παραπάνω φωτογραφία. Τα δύο χωροθετούνται στο Δήμο Σερβίων και το ένα στα όρια του Δήμου Κοζάνης.
Στόχος της ΔΕΗ Ανανεώσιμες είναι να αναπτύξει πλωτά φωτοβολταϊκά σε τεχνητές λίμνες και σε εγκαταλειμμένα ορυχεία. Εκτός από την λίμνη Πολυφύτου, η εταιρία έχει υποβάλει αιτήσεις για έργα και στη Φλώρινα στο Αμμοχώρι και τη Βεύη.
Νέο Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τις ΑΠΕ
Στο νέο Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, το οποίο αναμένεται άμεσα να τεθεί σε δημόσια διαβούλευση, το Υπουργείο Ανάπτυξης προτείνει ειδικά κριτήρια για τη χωροθέτησή τους και αφορούν στον καθορισμό περιοχών αποκλεισμού, στην εισαγωγή ρυθμίσεων για τους μικρούς θαλάσσιους πλωτούς φωτοβολταϊκούς σταθμούς και στον καθορισμό ελάχιστων αποστάσεων (επιπλέον των όσων καθορίζονται για τις εγκαταστάσεις εκμετάλλευσης της ηλιακής ενέργειας).
Παράλληλα το νέο θεσμικό πλαίσιο προβλέπει πως θα δίδεται προτεραιότητα στους όρους σύνδεσης, σταθερή υψηλή ταρίφα και απλοποίηση αδειοδότησης.
Ειδικότερα, στις τεχνητές λίμνες και τους ταμιευτήρες που αποτυπώνονται στα Σχέδια Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών (ΣΔΛΑΠ) των υδατικών διαμερισμάτων της χώρας και δεν εμπίπτουν σε κανένα καθεστώς προστασίας, επιτρέπεται η τοποθέτηση πλωτών φωτοβολταϊκών συστημάτων, με την κάλυψη να φτάνει σε ποσοστό έως και 10% της έκτασής τους. Κατά την εγκατάσταση και λειτουργία των φωτοβολταϊκών συστημάτων, δεν θα πρέπει να παρεμποδίζεται η αλιευτική, ναυταθλητική και οικοτουριστική δραστηριότητα εντός των τεχνητών λιμνών και ταμιευτήρων και των παραλίμνιων ζωνών.
Σε υδάτινα σώματα που έχουν δημιουργηθεί ή δημιουργούνται σε εξαντλημένες εξορυκτικές εκμεταλλεύσεις (π.χ. στις λίμνες που έχουν δημιουργηθεί στα λιγνιτικά ορυχεία της ΔΕΗ), είναι δυνατή η τοποθέτηση πλωτών φωτοβολταϊκών συστημάτων στο πλαίσιο της επανάχρησης και απόδοσής τους, λαμβάνοντας υπόψη: α) τις εγκεκριμένες μελέτες αποκατάστασης εφόσον υπάρχουν και β) τυχόν ίδια νομικά καθεστώτα που ισχύουν στην προς απόδοση έκταση.
Ωστόσο, θα υπάρχουν και περιορισμοί στο μέγεθός τους ώστε να είναι μέχρι 5 ή 10 MW έκαστο, αλλά και στο συνολικό αριθμό τους ώστε να μην ξεπερνούν τα 10 συνολικά.
Όσον αφορά στη χωροθέτηση θαλάσσιων πλωτών φωτοβολταϊκών σταθμών στις θαλάσσιες περιοχές της χώρας θα επιτρέπεται, εφόσον αυτές δεν εντάσσονται σε ιδιαίτερο θεσμικό καθεστώς ρητής απαγόρευσης της εγκατάστασης και δεν αποτελούν ζώνες αποκλεισμού.
Ως ζώνες αποκλεισμού ορίζονται οι ακόλουθες:
- Περιοχές εξόρυξης υδρογονανθράκων και μετάλλων
- Θεσμοθετημένα θαλάσσια και υποθαλάσσια πάρκα
- Περιοχές με ενάλιες αρχαιότητες ή προστατευόμενα ναυάγια
- Γραμμές επιβατικής ναυσιπλοΐας
- Περιοχές ποντίσεως υποθαλασσίων καλωδίων ή αγωγών μεταφοράς ενέργειας, τηλεπικοινωνιών κ.ά.
- Ακτές κολύμβησης
- Κλειστοί κόλποι με καθορισμένη γραμμή βάσης
- Περιοχές Οργανωμένης Ανάπτυξης Υδατοκαλλιεργειών (ΠΟΑΥ) του σχετικού Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τις Υδατοκαλλιέργειες
- Περιοχές με σημαντικά αλιευτικά πεδία, νηπιοτροφεία, περιοχές αναπαραγωγής και ενδιαίτησης ιχθύων
- Περιοχές καταδυτικών πάρκων, ελεύθερων τεχνητών υποβρύχιων αξιοθέατων και λοιπών θαλάσσιων τουριστικών υποδομών
- Πάνω από ή σε επαφή με λειμώνες του είδους Posidonia oceanica, όπως προσδιορίζονται από τις κείμενες αποφάσεις
Τα ίδια κριτήρια χωροθέτησης ισχύουν και για τους πιλοτικούς θαλάσσιους πλωτούς φωτοβολταϊκούς σταθμούς, η δημιουργία των οποίων είχε προβλεφθεί ήδη από το 2022 με τον νόμο 4951.
Το μέγιστο μήκος της χερσαίας ηλεκτρικής γραμμής διασύνδεσης θαλάσσιου πλωτού φωτοβολταϊκού σταθμού δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 20 χιλιόμετρα.
Όσον αφορά στη χωροθέτηση θαλάσσιων πλωτών φωτοβολταϊκών σταθμών σε βυθούς με σημαντική θαλάσσια βλάστηση (Cymodocea nodosa, Zostera marina και Zostera moltii) θα πρέπει να γίνεται σύμφωνα με τους ιδιαίτερους όρους και περιορισμούς που καθορίζονται από την κοινοτική και εθνική νομοθεσία που διέπει τα συγκεκριμένα οικοσυστήματα.
Σε κάθε περίπτωση πρέπει να εξασφαλίζεται η επαρκής διασύνδεση και η μεταφορά της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας είτε με το σύστημα της ηπειρωτικής χώρας είτε με το δίκτυο των μη διασυνδεδεμένων νησιών. Το μέγιστο μήκος της χερσαίας ηλεκτρικής γραμμής διασύνδεσης θαλάσσιου πλωτού φωτοβολταϊκού σταθμού δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 20 χιλιόμετρα.
Η χωροθέτηση θαλάσσιων πλωτών φωτοβολταϊκών σταθμών πρέπει να πληροί τις ελάχιστες αποστάσεις από τις γειτνιάζουσες χρήσεις γης, δραστηριότητες και δίκτυα τεχνικής υποδομής. Ειδικότερα, προτείνεται η χωροθέτησή τους σε απόσταση 500 μέτρων από περιοχές εξόρυξης υδρογονανθράκων, ενάλιες αρχαιότητες, προστατευόμενα ναυάγια, υποθαλάσσια καλώδια, δίκτυα, αγωγοί (ενέργειας, επικοινωνιών)., γραμμές επιβατικής ναυσιπλοΐας., υδατοκαλλιέργειες, περιοχές με σημαντικά αλιευτικά πεδία, νηπιοτροφεία, περιοχές αναπαραγωγής και ενδιαίτησης ιχθύων, καταδυτικά πάρκα και ελεύθερα τεχνητά υποβρύχια αξιοθέατα, από την ακτογραμμή ή την καθορισμένη γραμμή βάσης σε περίπτωση κλειστών κόλπων, θεσμοθετημένα θαλάσσια και υποθαλάσσια πάρκα και από λειμώνες του είδους Posidonia oceanica.
Να σημειωθεί ότι ως Θαλάσσιος Πλωτός Φωτοβολταϊκός Σταθμός καθορίζεται το σύστημα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που απαρτίζεται από πλωτές φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις που αναπτύσσονται σε θαλάσσια έκταση και αγκυρώνονται στον πυθμένα, από έναν οικίσκο στέγασης ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού επί χερσαίου χώρου που περιλαμβάνει τον υποσταθμό διασύνδεσης με το δίκτυο και ηλεκτρομηχανολογικό εξοπλισμό και από τα καλώδια σύνδεσης των πλωτών φωτοβολταϊκών εγκαταστάσεων με τον οικίσκο.
Αξίζει να σημειωθεί πως ήδη η σχετική απόφαση του Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας του Ιουλίου του 2023, πρόσθεσε τα θαλάσσια πλωτά φωτοβολταϊκά στην Υπουργική Απόφαση στις ταρίφες των ΑΠΕ και προβλέπεται ότι η αποζημίωσή τους θα είναι 159 ευρώ/μεγαβατώρα.
